ጥንሲ

ምንጻል ጥንሲ ንሓደ ጥንሲ ምቁራጹ ማለት እዩ። ጥንሲ ንምንጻል እትውስኒ ንስኺ ነፍሰ-ጾር ዝኾንኪ ባዕልኺ ኢኺ። እዚ ነጻ ምንጻል ጥንሲ ተባሂሉ ይጽዋዕ።

ነፍሰ-ጾር ኣብ ዘለኹሉ እዋን ኣብ ኣካላትኪ ዘለዉ መላግቦታት ዝያዳ ተንቀሳቐስቲ ይኾኑ። ኣብ ከባቢ ጎሎኺ ቃንዛ ክገብረልኪ ይኽእል እዩ። እዚ ልሙድ ኮይኑ መብዛሕትኡ ግዜ ድማ ድሕሪ ሕርሲ ይገድፍ እዩ።

ምረዛ ጥንሲ ነፍሰ ጾር ኣብ ዘለኹሉ እዋን ክሕዘኪ ዝኽእል ሓደ ሕማም እዩ። ልዑል ጸቕጢ ደም ይገብረልኪ። እዚ ንዓኽን ነቲ ቈልዓን ክጸልወኩም ይኽእል እዩ። ነቲ ጸቕጢ ደም ንምትሓቱ ዕረፍትን መድሃኒትን ከድልየኪ ይኽእል እዩ።

ማህጸን ጭዋዳ እያ። ማህጸን ሓደ ሓደ ግዜ ኣብ እዋን ጥንሲ ትውጠር እያ። እዚ ምጭባጥን ምዝርጋሕን ማህጸን ተባሂሉ ይጽዋዕ። ኣብ እዋን ሕርሲ እውን ማህጸን ትውጠር እያ። እዚ ቃንዛ ሕርሲ ተባሂሉ ይጽዋዕ።

ነፍሰ-ጾር ከለኺ ኣልኮላዊ መስተ ኣይትስተዪ። ኣልኮላዊ መስተ ነቲ ኣብ ከብድኺ ዘሎ ህጻን ክጎድኦ ዝኽእል ትሕዝቶ ናይ ሓደገኛታት ባእታታት ኣለዎ። ኣልኮላዊ መስተ ካብ ምስታይ ንሙቁራጽ ከቢድ ኮይኑ ምስ ዝስምዓኪ፡ ሓገዝ ክትረኽቢ ትኽእሊ ኢኺ።

ነፍሰ-ጾር ከለኺ ትምባኾ ትጥቀሚ እንተ ዄንኪ ጎዳኢ እዩ። እቲ ኣብ ከብድኺ ዘሎ ህጻን ካብቲ ትምባኾ ሓደገኛታት ባእታታት ኣብ ነብሱ ይኣትዉ እዮም። ስለዚ ነፍሰ-ጾር ከለኺ ትምባኾ ኣይትጠቀሚ። ንሙቁራጽ ከቢድ ኮይኑ ምስ ዝስምዓኪ፡ ሓገዝ ክትረኽቢ ትኽእሊ ኢኺ። ትምባኾ ንኣብነት ኣብ ሽጋራ ኣሎ።

ነፍሰ ጾር ከለኺ ናብ ሓደ ክሊኒክ ነፍሰ ጾራትን ሓራሳት ክትበጽሒ ትኽእሊ ኢኺ። እቲ ምብጻሕ ንስኽን እቲ ኣብ ከብድኺ ዘሎ ህጻንን ጥዕናኹም ከመይ ከም ዘሎ ንምምርማር እዩ። ቅድሚ ሕርሲ ንኽትቀራረቢ ምኽርን ሓገዝን ክትረኽቢ ኢኺ። እቲ ምብጻሕ ንዓኺ ካብ ክፍሊት ናጻ እዩ።

ህጻን ካብ ማህጸን ኣደ ከመይ ጌሩ ይወጽእ? እቶም ተኸታተልቲ መድረኻት ሕርሲ፥ ”ድጉል-ሕርሲ”፡ ”መድረኽ-ምኽፋት”፡ ”መድረኽ-ምድፋእ”፡ ”ድሕረ-ሕርሲ” ኢልና ክንሰምዮም ንኽእል። ኣብዚ ጽሑፍ’ዚ፡ ኩነታት ናይዞም ነንበይኖም ዝኾኑ መድረኻት-ሕርስን፡ ኣብ ኣካላትኪ፡ እንታይ ከም ዘጋጥምን፡ ብስፍሕ ዝበለ ክተንብቢ ኢኺ።

ቆልዓ ምውላድ ቃንዛ ዘሎዎ እዩ። ነቲ ቃንዛ ብኸመይ ከም ትሙኰሮ ግን ክፈላለ ይኽእል’ዩ። ኣካልትና ንቓንዛ ብኸመይ ከም ዚኣልዮ ይፈልጥ’ዩ። እንተ ዀነ ግን፡ ኣድላዪ ኣብ ዝዀነሉ ጊዜ ድማ፥ ንቓንዛ ብኸመይ ከም ተህድኦ ነንበይኖም ጥበባት ኣሎዉ እዮም።

ኣብቲ ኣብ እዋን ጥንስቲ ዘሎኹሉ ጊዜ፥ ልምምድ ክትገብሪን ኣካላትኪ ክተንቀሳቕስዮን ጽቡቕ’ዩ። ከምኡ ብምግባርኪ ድማ፡ ጽቡቕ ክስምዓኪ ይኽእል’ዩ። ገለ ካብቶም ናይ ጥንሲ ሽግራትን ውን ከወግድን ኬሕውን ይኽእል’ዩ። ብተወሳኺ ግን፡ ምንቅስቓስ ኣካላት ምግባር፡ ኣካላትኪ ንሕርሲ ንምድላው፡ ሓደ ጽቡቕ ኣገባብ’ዩ። ብድሕሪ ሕርሲ ውን፡ ኣካላትኪ ብዝቐለለ ቀልጢፉ ንኺጸፍፍ፥ ምንቅስቓስ ኪሕግዝ ይኽእል’ዩ።

ኣብ ጊዜ ጥንስኺ ሽጋራ ምስታይን ትምባኾ ምጥቃምን፥ ነቲ ጥንሲ ብጐዳኢ ንጥረ-ነገራት ከም ዚጥቃዕ ምግባሩ እዩ። እዚ ማለት ድማ፡ ነቲ ”ድቂን” ነቲ ጥንሲን ኣብ ሓደጋ ምውዳቕ ማለት’ዩ። ትምባኾ ምጥቃም ኣብ ዝገደፍክሉ ግዜ፡ ሽዑ- ንሽዑ ድማ እቲ ሓደጋ እናጐደል ይኸይድ። ኵሉ ሰብ ትምባኾ ምጥቃም ጠጠው ከብል ይኽእል’ዩ። ከቢድ ኰይኑ እንተ ተሰሚዑኪ፡ ሓገዝ ምርካብ ትኽእሊ ኢኺ። ይኹን እምበር፡ ”ኒኮቲን-ፕሎስተር”፡ ”ኒኮቲን-ማስቲካ” ከምኡ ውን ”ኒኮቲን-ኤሌክትሮኒክ ሽጋራ” ግን ኣይትጠቐሚ።

ኣብቲ ናይ መጀመርታ ክፋል ናይቲ ጊዜ ሕርሲ፥ (ጊዜ-ቅልውላው) ኣብ ገዛኻ ምዃን ልሙድ’ዩ። እቲ ቅልውላው ኣዝዩ ኪጽዕቕ ምስ ጀመረ ግን፥ ሽዑ ናብ ”መዋለዲ-ክፍሊ” ምምጻእ ሰዓቱ ይኸውን። ግንከ እቲ ሰዓቱ ከም ዚኣኸለኸ ብኸመይ ኪፍለጥ ይኽእል? ኣብዚ ዚስዕብ ገለ መምርሒ ክትረኽቢ ኢኺ።

ቆልዓ ኣብ ”ቨርናሞ” ምውላድ፡ ብኸምዚ ዚስዕብ ኣገባብ ዚፍጸም ኰይኑ፤ እዚ ሓደ ካብቶም ሰለስተ ናይ ኣውራጃ ”ዮንሾፒንግ” ”ክፍሊ-መዋለዲ ቦታታት” እዩ።

ቆልዓ ኣብ ”ዮንሾፒንግ” ምውላድ፡ ብኸምዚ ዚስዕብ ኣገባብ ዚፍጸም ኰይኑ፤ እዚ ሓደ ካብቶም ሰለስተ ናይ ኣውራጃ ”ዮንሾፒንግ” ”ክፍሊ-መዋለዲ” ቦታታት እዩ።

ቆልዓ ኣብ ኤክሾ ምውላድ ብኸምዚ ዚስዕብ ኣገባብ ዚፍጸም ኰይኑ፤ እዚ ቦታ’ዚ፡ ሓደ ካብቶም ሰለስተ ናይ ኣውራጃ ዮንሾፒንግ ”ክፍሊ-መዋለዲ” ቦታ እዩ።

ኣብቲ ጥንስቲ ዝዀንኩሉ ጊዜ፥ ኣካላትኪ ተወሳኺ መግቢ፡ ቪታሚናትን ሚነራላትን የድልዮ’ዩ። ዳርጋ ኵሉ ነገራት ክትበልዒ ትኽእሊ ኢኺ፥ መግቢታት እናቐያየርካ ምብላዕ ክኣ እቲ ዝበለጸ’ዩ። ሃብታም ”መዓዛታት-መግቢ” ዘሎዎ መግቢታት፥ ንኣብነት ”ምስ ገለፉ ዝተጣሕነ-ዘራእቲ”፡ ኣሕምልቲ፡ ሰራውር-ፍሬታት፡ ዓይኒ-ዓተራት፡ ስቡሕ-ዓሳ፡ እንቋቝሖ፡ ፍርያት-ጸባ፡ ፍሩታታት፡ ዘራእቲ-ዘይቲን ዓይነት ፉልን እዮም። መመላእታ መግቢ ውን፡ ከም “ቪታሚን-ቢ” (folsyra) ዝኣመሰለ፡ ከምኡ ውን ሓጺን ምውሳድ ከድልየኪ ይኽእል’ዩ።